Χημειοθεραπεία, Ακτινοθεραπεία & Γονιμότητα

Τι σημαίνει κυτταροτοξική θεραπεία

Η θεραπεία αρκετών νοσημάτων, του καρκίνου αλλά και πολλών αυτοάνοσων, αλλά και τα ίδια τα νοσήματα, μπορούν να καταστρέψουν τους ιστούς των ωοθηκών και των όρχεων και να οδηγήσουν πιθανώς σε στειρότητα και σε διακοπή των ορμονών, με αποτέλεσμα την πρόωρη εμμηνόπαυση στις γυναίκες.

Τόσο η χημειοθεραπεία όσο και ακτινοθεραπεία, που κρίνονται απολύτως απαραίτητες για την αντιμετώπιση και θεραπεία του καρκίνου αλλά και πολλών καλοηθών ρευματολογικών ή αυτοάνοσων νοσημάτων, δυστυχώς καταστρέφουν, ανάλογα με το φάρμακο, την ηλικία του ασθενούς και τη δόση, μαζί με τα καρκινικά κύτταρα και υγιή κύτταρα του οργανισμού, όπως ωάρια και σπερματοζωάρια.

Πώς οι θεραπείες καταστρέφουν τη γονιμότητα και την παραγωγή ορμονών

Οι ωοθήκες και οι όρχεις, εκτός από την παραγωγή ωαρίων και σπερματοζωαρίων, παράγουν και ορμόνες. Η χημειοθεραπεία διακόπτει την παραγωγή των ορμονών αυτών, της οιστραδιόλης και της προγεστερόνης. Ως αποτέλεσμα της διακοπής αυτής, σταματά η διαδικασία ωρίμανσης των ωαρίων και διακόπτεται και η έμμηνος ρύση της γυναίκας. Η ορμονική έλλειψη στις γυναίκες οδηγεί σε εκδήλωση συμπτωμάτων εμμηνόπαυσης, όπως εξάψεις, νυχτερινές εφιδρώσεις, κ.ά..

Στους άνδρες, η καταστροφή του ιστού των όρχεων από την χημειοθεραπεία ή την ακτινοθεραπεία, οδηγεί σε επακόλουθη έλλειψη τεστοστερόνης. Για τη διατήρηση της λειτουργίας των μυών, των οστών, της ερωτικής επιθυμίας και της στυτικής λειτουργίας, για την αναπλήρωση δηλαδή της ορμονικής έλλειψης, μπορεί να χορηγηθεί στον άνδρα ασθενή, ανδρική ορμόνη σε μορφή τζελ, αυτοκόλλητων ή ενέσεων.

Τοξική δράση της χημειοθεραπείας στις γυναίκες

Ο αριθμός των ωαρίων που καταστρέφονται κατά τη διάρκεια της θεραπείας εξαρτάται από πολλούς παράγοντες:

Από τη δόση του φαρμάκου (όσο υψηλότερη η δόση του φαρμάκου τόσο μεγαλύτερη η πιθανότητα καταστροφής των ωαρίων και η προσωρινή ή μόνιμη στειρότητα)
Από την ηλικία της γυναίκας (όσο μεγαλύτερη η ηλικία της γυναίκας τόσο αυξανόμενη και η πιθανότητα καταστροφής των ωαρίων και η προσωρινή ή μόνιμη στειρότητα)
Από το ίδιο το φάρμακο (Ορισμένα χημειοθεραπευτικά φάρμακα –σχήματα εμφανίζουν μεγαλύτερη τοξική δράση στις ωοθήκες της γυναίκας από άλλα)

Η επαναφορά της εμμήνου ρύσης και η καταπολέμηση των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης αντιμετωπίζεται με ορμονική υποκατάσταση, όπως με αντισυλληπτικά χάπια.

Νόσοι που συνοδεύονται με αυξημένο κίνδυνο μόνιμης στειρότητας στις γυναίκες:

Καρκίνος του μαστού
Λεμφώματα Hodgkin και Non-Hodgkin
Μεταμόσχευση μυελού του οστών (π.χ. για την αντιμετώπιση της λευχαιμίας)
Καρκίνος του στομάχου και εντέρου
Καρκίνος των οστών (π.χ. σάρκωμα Ewing)
Καρκίνος ωοθήκης
Καλοήθεις αυτοάνοσες νόσοι, που θεραπεύονται με χαμηλή δόση χημειοθεραπείας σε μεγάλο χρονικό διάστημα

Τοξική δράση της χημειοθεραπείας στους άνδρες

Χημειοθεραπευτικά της κατηγορίας των αλκαλοειδών συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο καταστροφής της λειτουργίας των όρχεων, γεγονός που επηρεάζεται και από τη δοσολογία των φαρμάκων.

Για τη θεραπεία του καρκίνου των όρχεων χρησιμοποιείται καρβοπλατίνη ή σισπλατίνη, ανάλογα με τον τύπο του καρκίνου. Όσο ψηλότερη είναι η δόση, τόσο αυξημένη είναι η καταστροφή των σπερματοζωαρίων.

Νόσοι που συνοδεύονται με αυξημένο κίνδυνο μόνιμης στειρότητας στους άνδρες:

Καρκίνος του μαστού (σχετικά σπανιότερη μορφή καρκίνου στους άνδρες συγκριτικά με τις γυναίκες)
Λεμφώματα Hodgkin και Non-Hodgkin
Μεταμόσχευση μυελού του οστών (π.χ. για την αντιμετώπιση της λευχαιμίας)
Καρκίνος του στομάχου και εντέρου
Καρκίνος των οστών (π.χ. σάρκωμα Ewing)
Καρκίνος προστάτη
Καρκίνος όρχεων